Hoe houd ik mijn gezin bij elkaar? Voor veel vluchtelingen is dit een belangrijke vraag. Door de opvangcrisis in Ter Apel van afgelopen zomer zag het kabinet zich genoodzaakt om extra maatregelen met betrekking tot asielopvang te nemen. Met de beperking van de gezinshereniging in de daaropvolgende deal werd het onderwerp weer actueel. Asielzoekers die hun gezinsleden ook wilden laten overkomen konden (ook al was de aanvraag goedgekeurd) pas toestemming krijgen als ze een woning hadden, of al 15 maanden hadden moeten wachten. Kortgeleden oordeelde een rechter in Haarlem in een zaak van een Syrische vrouw echter dat dit niet mocht. Hoe zit dat precies, en kan de regering deze maatregelen eigenlijk wel nemen?

Wat is gezinshereniging?

Gezinshereniging is onlosmakelijk verbonden met het verlenen van asiel. Een persoon die asiel aanvraagt in een land, bijvoorbeeld Nederland, staat niet op zichzelf. Lang niet alle vluchtelingen zijn bijvoorbeeld in staat om met hun dierbaren een onveilig land te ontvluchten. Veel van hen komen alleen aan. Omdat het gezinsleven een belangrijk criterium is in onze samenleving bestaan er regels om gezinshereniging mogelijk te maken. Voor de landen die lid zijn van de Europese Unie zijn basisregels vastgelegd in EU-wetgeving. De nationale wetgeving voert deze regels vervolgens uit.

In deze wetgeving zijn er verschillende (strenge) eisen neergelegd. Zo moet de aanvrager allereerst een verblijfsvergunning hebben gekregen, of uitzicht daarop hebben. Daarnaast mag alleen het ‘kerngezin’ overkomen: dit betreft een echtgeno(o)t(e) en biologische of geadopteerde minderjarige kinderen. Voor relaties moet het daarbij gaan om in Nederland erkende vormen van samenleven. Wil de aanvrager ook andere gezinsleden laten overkomen, zoals een hulpbehoevende grootouder of afhankelijke meerderjarige kinderen, dan moet dit extra onderbouwd worden. Ook moet voor iedere stap uitvoerig bewijs worden geleverd. Dit, samen met de lange wachttijden bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en moeilijkheden om het land van herkomst te verlaten, maakt dat het proces van gezinshereniging in de praktijk vaak al erg lang duurt.

Waarom gezinshereniging?

Gezinshereniging is van belang om een barmhartig asielbeleid vorm te geven. Allereerst vanwege het belang van het gezin. Een gezin vormt een thuishaven, een omgeving waar vorming plaatsvindt en contacten opgedaan worden. SGP-jongeren beschouwt het gezin dan ook als hoeksteen van de samenleving. Daarom moet gezinshereniging ook een belangrijke plaats innemen in het asielbeleid. Daarnaast kan gezinshereniging ook een belangrijke voorwaarde zijn voor betere integratie in de Nederlandse samenleving. Langer gescheiden zijn kan daarentegen de ontwikkeling van kinderen schaden. Tenslotte wordt gezinshereniging op internationaal vlak ook vereist van Nederland: via verschillende verdragen is Nederland verplicht om dit mogelijk te maken. Een barmhartig en humaan beleid rondom gezinshereniging is daarom ook voor Nederland een kans om op internationaal vlak de waarde van het gezin te laten zien.

Wat is het probleem?

Gezinshereniging is een cruciaal onderdeel van het asielbeleid. Het ‘pauzeren’ van dit proces miskent het belang van gezinshereniging voor zowel de vluchteling als de Nederlandse samenleving en is zo niet in balans met het beoogde doel. Temeer omdat dit gaat om aanvragen die goedgekeurd zijn: voor de aanvragers dient duidelijkheid en rechtszekerheid voorop te staan. Ook de rechterlijke uitspraken van afgelopen weken benoemden deze punten. Dat de regering dit als incident ziet, moet dus ook met voorzichtigheid tegemoet getreden worden: het is helemaal niet uitgesloten dat er meer soortgelijke zaken opkomen (met de bijbehorende vertraging). Een signaal zoals dit moet door de regering serieus genomen worden: niet alleen vanwege de vluchtelingen, maar ook om rechtsstatelijke belangen. Te vaak worden nu de grenzen van aangegane verplichtingen opgezocht om de opvangcrisis te lijf te gaan.

Het asielbeleid kampt in Nederland met veel uitdagingen, daar kan geen misverstand over bestaan. Een hogere instroom dan voorheen, te weinig doorstroom bij het COA, te weinig huisvesting en personeelstekorten bij de IND. Zoals eerder door SGP-jongeren betoogd zijn maatregelen daarom ook hard nodig en het is goed dat de regering (eindelijk) daar de noodzaak van heeft ingezien. De grote druk mag echter geen excuus zijn om allerlei belangen of verplichtingen te negeren. De rechtelijke uitspraak laat zien dat de bedoeling van het wettelijke stelsel een humaan asielbeleid is. Dat moet dan ook centraal blijven staan. Zeker in het geval van gezinshereniging moet ervoor gewaakt worden dat dit geen ondergeschoven kindje in het asielbeleid wordt.