Internationale politiek staat vaak ver van ons af, maar kan ineens dichtbij komen. Denk aan de oorlog in Oekraïne: wij leven in vrede, maar tegelijk merken we dat er een oorlog aan de gang is. Schaarste in de supermarkten, vluchtelingen in opvangcentra en militaire transporten op de wegen. Internationale politiek speelt dus alsnog een grote rol in ons dagelijks leven. Maar hoe komen beslissingen daar tot stand?

Het antwoord hierop is: in de internationale rechtsorde. Dat is misschien een vaag begrip, en er bestaan ook nogal wat misverstanden over. Laten we daarom starten met een nationale rechtsorde.

Verschil tussen de nationale en de internationale rechtsorde

Binnen een staat zoals Nederland kennen we een orde met hiërarchische normen. Met deze normen, of regels, oefent de regering namens het volk de macht uit. Daarnaast zijn er controlerende machten, zoals het parlement en de rechtelijke macht: de idee van de trias politica.

Op internationaal vlak kennen we een dergelijke indeling niet. De spelers hier zijn vrijwel altijd staten. Er is (uitzonderingen daargelaten) geen centraal gezagsorgaan met middelen om regels af te dwingen. Daardoor maken staten niet alleen afspraken, maar zijn ze ook zelf verantwoordelijk voor de naleving ervan. Wanneer ze dat namelijk niet zouden doen, kan er geen internationale samenwerking bestaan. Om die reden gaan regels die op dat niveau gemaakt worden (zoals verdragen) ook vóór regels die op nationaal niveau gemaakt worden. Regels op internationaal niveau verschillen dus nogal van die op nationaal niveau.

Basisregels voor een veilige en rechtvaardige wereld

Daarmee is niet gezegd dat dergelijke regels voor ons niet van belang zijn. Integendeel, er bestaan juist uiterst belangrijke regels die een veilige en rechtvaardige wereld tot doel hebben. Hoe belangrijk een van die basisregels is zien we momenteel in Oekraïne. Daar heeft een staat (Rusland) een andere staat (Oekraïne) binnengevallen. Hierbij erkent Rusland de staat Oekraïne niet meer. Deze eenzijdige ontkenning is (in dit geval) de basis voor het voeren van een oorlog. Ook andere regels rondom praktische zaken, zoals belastingen of internationaal geldende mensenrechten, kunnen een grote impact hebben op burgers.

Net zoals binnen Nederland door de overheid gestelde regels nodig zijn om voor vrede en veiligheid te zorgen, is dat dus ook zo op het internationale speelveld. Daarnaast zijn er ook regels nodig voor staten om efficiënt samen te kunnen werken (denk aan internationale handel) of om problemen aan te pakken (bijvoorbeeld klimaatverandering). Internationale samenwerking is dus van groot belang voor ons allemaal.

Internationale samenwerking vraagt ook iets van ons

Om misverstanden en onbegrip te voorkomen is het echter van belang dat Nederland open en eerlijk hierover is naar haar burgers. Samenwerken op internationaal niveau levert namelijk niet alleen iets op – soms moet je ook iets inleveren. Dit aspect van internationale samenwerking blijft vaak onderbelicht, zo blijkt ook uit het meest recente jaarverslag van de Raad van State. Internationale samenwerking is onmisbaar en biedt ons vele voordelen, maar we moeten er ook iets voor doen. Uit afspraken ontstaan verplichtingen en het beperkt onze beslissingsruimte. Internationale samenwerking is geen snoeptrommel waar we zonder consequenties naar believen uit kunnen pakken. Dat is het eerlijke verhaal wat burgers moeten kennen. Wordt dat niet of onvoldoende gedaan, dan is dat een voedingsbodem voor onbegrip, onvrede en complottheorieën.

Hoeveel impact internationale ontwikkelingen op ons dagelijks leven kunnen hebben merken veel jongeren nu voor het eerst in hun leven. Voor de regering biedt dit, samen met het recente rapport van de Raad van State, de kans om burgers beter te betrekken bij de internationale rechtsorde. De internationale rechtsorde vraagt namelijk om actieve en verantwoordelijke staten en deze staten hebben op hun beurt weer actieve en betrokken burgers nodig.

Commissie Internationaal gaat de komende tijd in op de internationale rechtsorde in de vorm van een reeks statements. Volg de social mediakanalen om op de hoogte te blijven!