Afgelopen dinsdag was het Prinsjesdag. De koning las de troonrede voor en minister Kaag van Financiën bood de miljoenennota en de Rijksbegroting aan de Tweede Kamer aan. Tijdens deze dagen vliegen de miljarden je om de oren: het lijkt wel gratis geld voor iedereen. Maar gratis geld is een illusie en daarom is het tijd om de voorgestelde maatregelen eens kritisch tegen het licht te houden. In dit statement lees je meer over koopkracht, een hoger minimumloon, een verlaging van de inkomstenbelasting en de gevolgen voor jullie energierekening.

Koopkrachtreparatie noodzakelijk

In de miljoenennota staan veel maatregelen die we kunnen samenvatten onder de noemer ‘koopkrachtreparatie’. Koopkracht geeft aan hoeveel een gemiddeld huishouden kan besteden. Met koopkrachtreparatie wordt extra inkomensondersteuning vanwege gestegen prijzen bedoeld.

Wat SGP-jongeren betreft staat de noodzaak van koopkrachtreparatie niet ter discussie. De afgelopen maanden buitelden de alarmerende berichten over elkaar heen. Mensen kunnen hun energierekening niet meer betalen, ze hebben onvoldoende geld om eten te kopen of dreigen in de schuldsanering terecht te komen. Het Centraal Planbureau voorzag in augustus een historische gemiddelde koopkrachtdaling van 6,8 procent in 2022 en slechts een licht herstel in 2023.

Het is daarom hard nodig dat er een stevig pakket komt om de koopkracht te repareren. Daarbij geldt dat 2023 een nieuw jaar is, waarin de tarieven van de belastingen en de uitkeringen opnieuw kunnen worden vastgesteld.

Wie moet er gecompenseerd worden?

Door de sterk gestegen gasprijzen is Nederland meer geld kwijt aan het importeren van gas uit het buitenland. Omdat een groter deel van het nationaal inkomen hieraan wordt besteed, worden we dus allemaal 'een beetje armer.' Aan deze hoge prijs kan de politiek niets doen, omdat de oorzaak hiervan buiten de invloed van de politiek ligt. Dat is namelijk de wereldwijd gestegen vraag naar gas en de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Maar het ‘allemaal een beetje armer worden’ wordt wel heel verschillend ervaren: rijkere mensen kunnen deze koopkrachtdaling prima opvangen, terwijl lage inkomens en middeninkomens in de armoede dreigen terecht te komen. En daar kan de politiek wél iets aan doen. Want de vraag hoe deze armoede moet worden verdeeld, is een politieke vraag. SGP-jongeren vindt dat de zwaarste schouders ook de zwaarste lasten moeten dragen, oftewel: dat koopkrachtreparatie doelgericht moet plaatsvinden.

Wat heeft het kabinet besloten?

Het kabinet heeft een koopkrachtpakket samengesteld, dat in totaal optelt tot zo'n 17 miljard euro. Een deel daarvan zijn incidentele maatregelen (die gelden dus alleen voor 2023), andere maatregelen zijn structureel (die gelden ook in de jaren daarna). De belangrijkste structurele maatregelen komen hieronder aan de orde.

Verhoging minimumloon

Het minimumloon stijgt met 10 procent in 2023. De uitkeringen die daaraan zijn gekoppeld (waaronder de AOW) stijgen mee. SGP-jongeren vindt deze stijging van het minimumloon hard nodig, omdat het minimumloon op dit moment te laag is om van rond te kunnen komen. Het meestijgen van de AOW maakt de verhoging van het minimumloon wel erg duur, want dit kost jaarlijks een paar miljard euro. Ouderen die dit geld niet nodig hebben omdat zij goed kunnen rondkomen krijgen dit geld ook. Bovendien is de armoede onder ouderen in Nederland laag. SGP-jongeren vindt het veel beter om alleen de ouderen die het echt nodig hebben te compenseren, omdat de rekening van de AOW-stijging uiteindelijk wel (later) betaald moet worden.

Kindgebonden budget

Het kindgebonden budget wordt vanaf volgend jaar verhoogd, zodat de bedragen vanaf het derde kind gelijk zijn aan het bedrag voor het tweede kind. Dit komt neer op een verhoging van 105 euro. Daarnaast wordt de aanvulling op het kindgebonden budget voor alleenstaande ouders verhoogd.

SGP-jongeren vindt deze verhoging een noodzakelijk eerste stap. Maar er is veel meer nodig: er moest structureel meer aandacht komen voor gezinnen. Het Centraal Planbureau berekende dat er een forse stijging dreigt van het aantal kinderen dat in armoede opgroeit. Veel gezinnen in Nederland zijn onderdeel van de middenklasse: ze verdienen te veel om in aanmerking te komen voor inkomensondersteuning, maar veel gezinnen komen door de gestegen prijzen alsnog in de financiële problemen terecht. SGP-jongeren pleit daarom voor een stevigere verhoging van het kindgebonden budget en een uitbreiding van de doelgroep zodat ook hogere inkomens hiervoor in aanmerking komen

Verlaging inkomstenbelasting

Het kabinet kiest er ook voor om de inkomstenbelasting te verlagen, met in totaal zo'n 1,2 miljard euro. Een goede eerste stap wat SGP-jongeren betreft, maar er is veel meer nodig. Werken moet structureel meer gaan lonen, en daarvoor is een verlaging van de inkomstenbelasting met 5 tot 10 miljard euro noodzakelijk.

Incidentele maatregelen

Veel maatregelen die het kabinet voorstelt zijn echter incidenteel en gelden dus alleen in 2023. Een deel van deze maatregelen gold ook al dit jaar en wordt nu doorgetrokken naar 2023. Het risico bestaat dat volgend jaar blijkt dat deze maatregelen nog steeds noodzakelijk zijn en daarmee structureel worden, wat een forse verslechtering van de overheidsfinanciën betekent.

Energiebelasting

De energiebelasting (een bepaald percentage dat je moet betalen over elk kuub gas en elke kWh elektriciteit) wordt ook volgend jaar verlaagd, wat in totaal zo'n 5 miljard euro kost. Het sympathieke van deze maatregel is dat het direct ingrijpt op de energierekening, maar degenen die veel verbruiken hebben hier het meeste voordeel van. Dat zijn enerzijds vaak mensen met een groter huis, die dus meer verdienen, maar anderzijds gaat het hier ook om mensen die buiten hun invloed om in een slecht geïsoleerd huis wonen. SGP-jongeren kan zich daarom vinden in deze maatregel.

Accijns en energietoeslag

Ook de accijnsverlaging blijft komen halfjaar in stand, in totaal kost dit zo'n 1,2 miljard euro. SGP-jongeren vindt dit een onverstandig idee. Het grootste voordeel van de accijnsverlaging komt namelijk terecht bij degenen die veel rijden of een grote auto hebben. Dit zijn juist niet de mensen die door de gestegen energieprijzen in de financiële problemen komen. Bovendien verlaagt dit de prikkel om energie te besparen, wat juist nu hard nodig is.

Ook het doortrekken van de energietoeslag die door gemeenten wordt uitgekeerd klinkt sympathiek maar is onverstandig. Gemeenten bereiken namelijk lang niet iedereen die hier recht op heeft. Bovendien geldt er een harde inkomensgrens die onevenredig hard kan uitpakken: iedereen die een inkomen heeft onder 120 procent van het sociaal minimum (dat is minder dan het minimumloon, dus in veel gevallen gaat het om uitkeringsgerechtigden) krijgt 1300 euro. Iedereen die een hoger inkomen heeft, ook als is het bijvoorbeeld 125 procent van het sociaal minimum, krijgt niets.

Het gereserveerde bedrag (1,4 miljard euro) kan veel beter worden ingezet om bijvoorbeeld de zorgtoeslag voor de lage inkomens verder te verhogen, zodat ook degenen net boven het sociaal minimum er ook van profiteren.

Algemeen beeld

SGP-jongeren is een groot voorstander van een forse koopkrachtreparatie in 2023. Veel maatregelen komen terecht bij de laagste inkomens en daar is de nood van de gestegen energieprijzen ook het grootst. De stijging van de AOW is volgens SGP-jongeren niet nodig. Dit geld kan veel beter ingezet voor compensatie voor ouderen die in armoede terecht dreigen te komen. Het resterende bedrag kan bijvoorbeeld worden ingezet voor het versneld verduurzamen van woningen. Ook voor de accijnsverlaging en de energietoeslag zijn betere alternatieven mogelijk.

Met de voorgestelde maatregelen is echter wel erg veel geld gemoeid. In tijden van economische voorspoed (volgend jaar wordt een groei van 1,5 procent verwacht) loopt het tekort op naar 3,0 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Wanneer de economische situatie verslechtert, de werkloosheid stijgt en de inkomsten afnemen, kan de financiële positie van de overheid snel verslechteren. Die risico’s voor de toekomst moeten we goed onder ogen blijven zien.

Prijsplafond als gamechanger

Deze week heeft het kabinet echter besloten om een prijsplafond voor de energierekening in te voeren, bovenop het eerder vastgestelde koopkrachtpakket. Het prijsplafond voor energie grijpt direct in waar de problemen het grootst zijn, namelijk bij de sterk gestegen energierekening. En dan is de vraag: is dat niet een veel beter idee?

SGP-jongeren vindt in ieder geval dat dubbele compensatie vermeden moet worden. Dat betekent dus dat een energieplafond moet niet worden gezien als aanvulling op het koopkrachtpakket, maar als een alternatief, in ieder geval voor een deel van het pakket.