Op vrijdagavond 24 november jl. tijdens het najaarscongres van SGP-jongeren hebben we een lezing gehad over het thema "Een alwetende overheid: Ik heb toch niets te verbergen” Deze lezing werd gehouden door Martin Aarnoudse en Rick Bouter van de stichting Techtics. Tijdens de lezing hebben we nagedacht over de impact van de technologische ontwikkelingen hebben op ethiek en op onze christelijke manier van leven. Dit is behandeld aan de hand van enkele actuele thema’s. Dan denken we aan: de mogelijke invoering van de digitale euro (central bank digital currency, CBDC), ChatGPT en Big Gov.

Democratisering van technologie

Het eerste thema was democratisering van technologie. Daarin viel op dat er niets nieuws onder de zon is. De technieken die voor bijvoorbeeld Chat-GPT van OpenAI gebruikt zijn bestaan al langer. Echter is in deze toepassing de combinatie gemaakt van een heel aantal technieken tot een toepassing die zowel krachtig als breed toegankelijk is. Daarmee heeft de lancering van ChatGPT een ongekende en disruptieve impact gehad. Binnen 2 maanden had het platform van OpenAI meer dan 100 miljoen gebruikers (ter vergelijking …). Het gevaar van deze enorm snelle omarming van AI-technologie is dat het stadium om ethische vragen te stellen of op de rem te trappen gepasseerd is.

Het is echter des te meer van belang dat we zelf kritisch blijven nagaan of de informatie die we toe geschoteld krijgen eigenlijk wel waar is. Dit is ook belangrijk omdat de taalmodellen achter ChatGPT zo getraind zijn dat bijvoorbeeld woke informatie eerder naar voren komt dan de meer conservatieve denkwijzen. Technologie heeft ons veel gebracht in de afgelopen eeuw. Maar technologie heeft ons ook veel gekost. Een vraag die wij ons moeten stellen is: waarom willen bedrijven dat wij toegang hebben tot hun technologie? En is er ook een keuze om niet mee te doen (opt-out)?

Big Tech

Het tweede thema waarbij stilgestaan is, is het thema Big Tech. Een van de belangrijkste gevolgen van het gebruik van Big Tech is dat de waarheid steeds synthetischer is geworden. Data en persoonsgegevens van consumenten en bedrijven heeft veel waarde gekregen en wordt als een currency, een betaalmiddel, gezien. Dit betekent dat wanneer online services gratis zijn, het gedrag van consumenten wordt gebruikt om te verkopen aan andere. Of juist met die data gepersonaliseerde advertenties te laten zien. Uiteindelijk gaat voor niets de zon op. Privacy wordt door Big Tech niet meer als recht gezien maar als een service. Door het gebruik van algoritmes komen gebruikers van de Big Tech applicaties steeds meer in een informatiefuik terecht. De gevolgen kwamen duidelijk aan het licht in de coronatijd waarin door algoritmes allerlei complottheorieën aangenomen werden als waarheid. Dit zorgde ervoor dat mensen op bepaalde momenten niet meer wisten wat waarheid is.

Ook het maakbaarheidsideaal wordt gestimuleerd, iedereen laat alleen maar het beste van zichzelf zien of laat het lijken dat je zelf de touwtjes in handen hebt hoe het leven loopt. Een gevaar met deze technieken is dat door generatieve AI-foto's genereerd worden waarbij het kan zijn dat het lijkt alsof bijvoorbeeld politici dingen doen terwijl dat in werkelijkheid niet zo is. Een mooi voorbeeld daarvan is Frans Timmermans die in een privéjet leek te zitten. Die foto ging viraal maar was zo’n AI genereerde nep foto. Dit beschadigt de betrouwbaarheid van de berichtgeving. De vraag die overblijft: wat voor nieuwsberichten kunnen we nog geloven?

Big Tech toepassingen hebben vaak de eigenschap dat ze enorm verslavend werken. Dit is voor de Big Tech bedrijven erg goed want zo kunnen ze zo veel mogelijk advertenties aan je laten zien en die ruimte verkopen. Denk hierbij aan TikTok en Instagram Reels waarbij steeds een nieuw kort filmpje wordt getoond.

Social media

Social media platformen komen met enige regelmaat in de media vanwege regulatie en censuur. Veel ophef was er in de tijd dat Trump werd verbannen van Twitter (nu X) rondom de Capitool bestorming. De ethische discussie rond aan de ene kant vrijheid van meningsuiting (freedom of speech) en aan de andere kant vrijheid van bereik (freedom of reach) moet hier gevoerd worden. Hoe denken wij hierover?

Gepresenteerd wordt dat digitalisering en technologische ontwikkeling ons helpt minder tijd te besteden aan zaken die we moeten doen. Echter bieden deze oplossingen meer tijd voor bezieling of gaan we door in de volgende digitale lopende band? Als we zien dat het steeds minder tijd nodig heeft voor een platform of technologie 100 miljoen gebruikers heeft. Om dit concreet te maken: het duurde voor de mobiele telefoon 16 jaar, het internet 7 jaar, Twitter 5 jaar, Instagram 2,5 jaar en ChatGPT 2 maanden voordat ze 100 miljoen gebruikers hadden.

Alwetende overheid?

Nu naar overheid en digitale middelen. Op dit moment kennen we een Burger Service Nummer en een identiteitsbewijs. Als we deze verliezen kunnen we in de problemen komen omdat je dan niemand bent. Dit biedt ook kansen om even niemand te zijn. Als we een digitale identiteit koppelen met de fysieke wereld biedt dit kansen om doelgericht bepaalde gevaren te begrenzen. Maar het heeft ook de grote risico op fragmentering en uitsluiting als door middel van de Self Sovereign Identity (digitale identiteit) en Verifiable Credentials (verifieerbare identiteitsbewijzen) ideeën en denkwijzen worden bestreden. En dan is er ook nog het risico op overidentificatie wanneer commerciële partijen ons vragen te identificeren voordat we aankopen doen. De infrastructuur daarvoor bestaat al en is gebruikt met CoronaCheck app.

Iets wat misschien verder van ons bed staat maar wat wel met deze dingen te maken heeft is de digitale euro. Dan is het fysieke geld uit de omloop en het geld wat we gebruiken programmeerbaar. De ECB zal dit dan uitgeven in plaats van de commerciële banken. Aan dit geld kan ook gekoppeld worden waar het voor gebruikt wordt. Daar kunnen overheden en partijen gebruik van maken om zo bepaalde doelen onbereikbaar voor financiering te maken. We moeten daarom nadenken of dit wel de juiste weg is.

Een alwetende en almachtige overheid, daarbij denken we al snel aan China. Echter kunnen we in Europa ook al snel deze kant opgaan. Wanneer de overheden de balans kwijtraken tussen vertrouwen en wantrouwen. Je bent schuldig tot het tegendeel is bewezen. Zo’n systeem is een stempel voor het leven. We moeten daarom weten wat de transparantie en privacy van deze systemen zijn. De software Clearview AI kan bepaalde toepassingen mogelijk maken om een social credit system in te voeren. Dit kan gebruikt worden voor bijvoorbeeld een CO2 taks. Dit kan de soevereiniteit van de burgers ver aantasten. Dit soort systemen kunnen in de buurt komen van iets wat beschreven wordt in Openbaring 13, het merkteken, maar we moeten erg voorzichtig zijn dit toe te passen op deze technieken. Wel moeten we nadenken of we deze vorm van Big Gov (een alwetende overheid) aan zien komen en hoe we hier mee om moeten gaan.

We zien helaas in de politiek dat dit niet de goede kant op gaat. Denk aan de toestemming van staatsecretaris Van Huffelen in de Europese raad. Waarbij ze de voorbereiding voor de Europese digitale identiteit heeft ingestemd terwijl het Nederlandse parlement gevraagd had, door een motie, daarmee niet mee in te stemmen. De Nederlandse soevereiniteit staat hiermee op het spel.

Hoe kunnen we technologie ethisch gebruiken?

Als SGP-jongeren moeten we nadenken over de volgende vragen rondom een alwetende overheid:

Staat het welzijn van onze burger centraal? Deze vraag moeten we stellen bij het invoeren van technieken rondom identiteit en veiligheid. En waarom?
Moet de overheid alles faciliteren of mag een overheid zich alleen met haar kerntaken bezighouden?
En is het mogelijk om als burger een keer niet mee te doen? Kunnen we als blijkt dat het niet werkt nog kiezen voor een opt-out? Is het mogelijk dat burgers die niet willen ook niet gedwongen worden?

Wanneer we deze vragen beantwoorden zullen we merken dat het een spel is tussen risico en beloning. Waarbij steeds gevraagd moet worden of de maatregelen of middelen nog wel proportioneel zijn. En onthoud als we beginnen aan een digitale identiteit of munt is er waarschijnlijk geen weg terug.

Als SGP(J) moeten we aan de slag om heldere standpunten te formuleren wat betreft digitale identiteit, CBDC en controle staat of surveillance maatschappij. En deze standpunten te publiceren op de website. Dat is de opdracht die SGP(J) meekrijgt na de lezing van de Techthics.

Als laatste werd geven Rick en Martin handvaten over het gebruik van de Bijbel in deze ethische overwegingen en discussie rondom nieuwe technologie. Hoewel de Bijbel geen directe richtlijnen geeft, kunnen de Tien Geboden en de vruchten van de Geest helpen om antwoorden te vinden op ethische vragen rondom technieken. Zie de voorbeelden hieronder.

Tien Geboden:

Streeft deze technologie naar het paradijs op aarde? (10e gebod)
Versterkt deze technologie mijn verlangen naar aardse zaken? (10e gebod)
Stel ik mijn vertrouwen op technologie of op God? (1e gebod)

Vruchten:

Geeft deze technologie alleen maar tijdelijk vermaak of blijdschap in God? Draagt het gebruik van deze technologie bij aan verwarring, onrust, of bevordert deze technologie harmonie, rust, vertrouwen?
Geeft de technologie een eerlijk beeld van de werkelijkheid